Kunstproject Bomen voor Scholen – Hout uit Het Groot Almeers Stadsbos

Bomen voor scholen is een kunstproject. In Bomen voor Scholen beleven leerlingen en leerkrachten aan den lijve een lokale, natuurlijke kringloop. We gebruiken de oogst uit het Stadsbos maken er dingen, puzzels, interieurvoorwerpen en leermiddelen van. Of we schilderen erop. We weten waar de boom groeide en houden bij waar alle stukjes boom heengaan, op een kaart en met een hashtag. Het is een techniek in de kunst die ‘sampling‘ heet.

Wie doet wat – Overzichtstabel

Projectduur
Dit project kan gedurende een projectweek of -weken draaien. Maar ook een paar uur voor een klas, of één dag voor de hele school. Het biedt aanknopingspunten voor lessen met alle groepen.

Mijn rol is vierledig
Dag, ik ben Jos Bregman, aangenaam. Mijn rol is allereerst de voorbereiding met het team. Wat zijn de wensen, wat de mogelijkheden die een boom biedt? Wat willen de leerkrachten ondersteunen en wat kunnen de kinderen doen? Maar ook: hoeveel hulpouders zijn er te verwachten? Wat zijn de aanwezige vaardigheden? Hoeveel hamers en zagen zijn er? Hoeveel smartphones zijn er beschikbaar?
We stellen dan een programma op, met realiseerbare en controleerbare doelen. De basis is en blijft de boom. Natuurlijk lever ik, ten tweede, het basismateriaal: een lokale boom, een online digitaal dossier van de boom en nfc chips. Tijdens de week of dag ben ik bovenal, ten derde, een extra inzetbaar leermiddel: de leerkrachten geven de lessen. Ze kunnen mij inzetten, door mij in te plannen, bijvoorbeeld: wil jij gedurende tien minuten voor die klas vertellen over jaarringen? Wil jij met de groepjes die ik naar je toestuur een iets bouwen? Kun jij zorgen voor hout in die en die afmetingen?
Aan het eind van het project maak ik, ten vierde, het digitale dossier up-to-date. Dit dossier kan makkelijk op de schoolwebsite gezet worden. Ook kan er in het jaarverslag of schoolgids naar verwezen worden.

Sampling
Wat we in ‘bomen voor scholen’ gaan doen is een techniek in de kunst die ‘sampling‘ heet. In de muziek is dit een bekend begrip: met allerlei samples, kleine stukjes muziek, afkomstig uit andere songs, maakt een sampler een nieuwe song. Dit doen we ook met de boom: we ‘samplen’ de boom, en bouwen met alle samples een nieuwe boom: de boom leeft in stukjes verder in de school en bij de leerlingen thuis. En zoals samplen van muziek via computers gaat, zo samplen de leerlingen de boom met alles wat de school verantwoord acht: van zagen en beitels tot hamers en bijlen.

Scheppen, reconstrueren
Na het samplen gaan we scheppen, de boom reconstueren: wat willen de leerlingen met de samples maken? Hebben de leerkrachten bepaalde behoeftes? Of de school als geheel? Het mag heel praktisch zijn. Alles wat we je uit hout kan maken, kunnen we maken. Omdat we met vers hout werken, zijn er wel een paar regels, die ik in de gaten hou.

Identificatie van de samples met een chip
Bij sampling is het van belang dat alle samples te identificeren zijn. Muzieksamples identificeren zich vaak vanzelf: door de melodie. Onze samples gaan we identificeren met een chip. Het is een zelfde soort chip waarmee ook honden of katten gechipt worden. Ieder sample, ieder stukje boom krijgt zo een uniek nummer. Android smartphones en iPhones vanaf 7 kunnen de chips aflezen en programmeren.

De geremixte boom – als online overzichtskaart
Delen van de boom blijft op de school of gaan met de leerlingen mee naar huis. Aan het eind van het project kan vooraleerst ook een expositie ingericht worden. Alle samples, op welke wijze ook bewerkt, neem ik als foto op in het digitale dossier. Een voorbeelden van zo’n dossier is deze: //natureaccess.nl/slowly-exploding-harsta-lingedijk-eik/. Zo’n kaart maken we online, en komt ook aan een wand in de school te hangen. Alle leerlingen kunnen ook een stukje boom mee naar huis nemen. Het is de sport de boom op zoveel mogelijk plekken in het land (en de wereld) te krijgen. Met de locaties maken de leerlingen zo een kaart waar alle samples terecht komen. In het digitale dossier neem ik ook een digitaal loket op, waarmee locaties doorgegeven kunnen worden. Als een stukje boom bij een familielid elders in het land terecht komt bijvoorbeeld. De kans is groot dat ook andere scholen een deel van dezelfde boom samplen. Ook die locaties komen op de online kaart.

De nieuwe boom – als een #hashtag
Ook een #hashtag kan de nieuwe boom representeren: iedereen met een stukje boom neemt er een fotootje van en deelt deze op Instagram met een hashtag, bijvoorbeeld: #delumiereparkpopulier

De kringloop – het bos in de stad
De basis van het project is een lokale boom die ik red van de versnipperaar. In iedere gemeente staan veel bomen, in Amsterdam bijvoorbeeld staan 100.000 bomen. Stedelijke bomen worden gemiddeld 100 jaar oud. Elk jaar gaan er alleen in Amsterdam gemiddeld dus 1000 bomen weg. Almere is kleiner, maar ook hier gaan gemiddeld elk jaar honderden bomen weg.
Dit project biedt een hoogwaardig gebruik van een lokale grondstof. En we weten dus waar de boom stond. Ik maak er een digitaal dossier van, voordat de boom geoogst wordt, en zet deze online.
Na de oogst, aan het begin van het schooljaar, laat ik de boom zagen. In schijven, planken, blokken, slices. Ook bewaar ik een hoop kleine takken. Dit zijn de grove samples, die de leerlingen verder gaan samplen. Dit kan op ieder moment van het schooljaar.

Kosten – uren en materiaal
De kosten hangen af van de grootte en duur van het project.  Een schoolbrede dag vergt aan voorbereiding en uitvoering zo’n 20 uur. Een tweeweeksprogramma voor alle groepen zal het dubbele zijn, uitgaande van gedurende 10 dagen twee uur per dag.

Trouwens, al eens aan een boomvlonder voor de boom op het schoolplein gedacht? Die maak ik ook.