Populier

Populus spec.
poplar
peuplier
Pappel

De oudste geregistreerde zwarte populier in Nederland staat aan de buitensingel achter Musis Sacrum te Arnhem en zou geplant zijn tussen 1750 en 1800. Als populieren de kans krijgen groeien ze uit tot reuzen, zo ook een zwarte populier van 39 meter langs een wetering in Schalkhaar. De oudste Canada-populier van Nederland dateert van 1830-1840 en staat aan de Heulenslag (nr. 40) te Bleskensgraaf. De dikste populier met een omtrek op borsthoog van 670 cm staat in park Groenendaal in Heemstede. Het gaat om een zwarte populier (situatie 1999)

Geroezemoes van het volk
Populus, peppel en popel zijn afgeleid van het Griekse ‘paipolos’, dat trillen betekent en betrekking heeft op de bladeren van de populier die bij het geringste zuchtje wind bewegen. Ook zegt men wel dat de bladeren van de populier even gemakkelijk in beweging worden gebracht als het volk. De populier werd in het oude Rome veel aangeplant bij publieke plaatsen, vandaar de naam ‘arbor populi’. Ook het Spaanse ‘alamo’ voor populier lijkt verwant te zijn aan ‘alameda’, wat publieke wandelplaats betekent. De Nationale Populierencommissie en ook Skinner houden het erop dat de Romeinen het geluid van de peppel associeerden met het geroezemoes van het volk – populus – in de straten van Rome. De immer ruisende bladeren van de populier worden ook wel vrouwentongen genoemd en ook de bekende uidrukking ‘Trillen als een espenblad’ houdt verband met het bewegende blad.

Toverboom
Saters (bosgoden met horens en bokkenpoten) worden soms afgebeeld met een populierenkrans. In de Middeleeuwen geloofde men dat heksen de toverkracht van de populier benutten voor het maken van heksenzalf en dat ze vergaderingen belegden in de kruinen. Mistels, toverplanten bij uitstek, groeiden vaak in populieren, wat de reputatie van de populier als toverboom nog versterkte.

Van Gogh
De Franse impressionisten Renoir, Monet en Pisarro lieten zich inspireren door de herstkleuren van de populier. Ook Van Gogh was niet ongevoelig voor de populier, getuige zijn schilderij Populierelaantje in de herfst uit 1884.

217 Populieren in 1472
In delen van Nederland is de populier al eeuwen verbonden met het landschap, getuige een geschrift uit 1472, waarin staat dat er bij Aardenburg door de St. Baafsabdij bij een landgoed 217 populieren werden aangeplant. Al in de 16e eeuw wordt witte populier en de ‘swerte’ of ‘ghemeyne’ populier door Dodoens beschreven. In Zeeland is de populier met de iep nog steeds de belangrijkste boom. ‘Ver als een blik gaat, ver als wolken / ruisen peppel ijl en licht…’ typeerde Hans Warren het Zeeuwse landschap in zijn gedicht ‘Thuiskeer in Zeeland’.

(Tekst en lino: Peter Fraanje. Lino: Karin de Rooy. Uit: Natuurlijk bouwen met hout.)