Lijsterbes

Sorbus aucuparia
rowan
sorbier
gemeine Eberesche, Vogelbeere

Tovenaar
‘Aucuparia’ komt van het Latijnse ‘aucupor’, vogelvangst: de lijsterbes is zeer geliefd bij vogels en werd gebruikt als lokaas. Het Engelse ‘rowan’ is afgeleid vanuit het Sankriet woord ‘runa’, dat tovenaar betekent.

Beth-luis-nion
Voor de Kelten is de lijsterbes met de witte bloesem en oranjerode bessen een heilige boom. De lijsterbes is gewijd aan de Keltisch-Gallische god Alianus. De Druïden gebruikten stokken van de lijsterbes bij hun rituelen. Het oude Ierse alfaet heet beth-luis-nion (berk-lijsterbes-es), naar de eerste drie medeklinkers. De lijsterbes taat voor de tweede letter, de ‘L’ in het alfabet, en is het teken van de tweede maand, die begint op 21 januari, en wordt voorafgegaan door de berk en gevolgd door de es, waarvan de maand begint op 18 februari.

Hoepel
Boeren beschouwden het als een grote nalatigheid indien men vergat lijsterbestwijgen neer te zetten of te planten in de nabijheid van de veestal. Ook geloofde men dat men vee beter kon drijven en melk beter kon karnen met lijsterbesstokken. De tweede mei was de aangewezen dag om de stallen met lijsterbestakken te dekken. Ook liet men het vee ter voorkoming van ongelukken bij het naar buiten gaan door een hoepel van lijsterbeshout lopen.

Verjonging
In een oude Ierse legende wordt van de vruchten van de lijsterbes gezegd: ‘en wie ook maar drie dezer bessen eet, zal, al ware hij honderd jaar, in een jong mensch van dertig jaar veranderd worden.’

600 jaar
De eenhuizige lijsterbes behoort tot de familie van de Rosaceae, de roosachtigen. Van de in totaal tachtig Sorbus-soorten, kan ook de peerlijsterbes genoemd worden, die in warmere delen van Zuid- en Midden Europa groeit, na veertig jaar roodgele peertjes levert en een leeftijd van 600 jaar kan bereiken, als de boom niet eerder wordt omgehakt vanwege het uitstekende meubelhout.

Een man in vijf jaar boven het hoofd
Zoals de naam al doet vermoeden mag de lijster graag van de vruchten van de lijsterbes eten. De vogel poept daarna de pit met mest en al weer uit. Als het zaad op goede aarde terechtkomt, groeit de lijsterbes ‘een man in vijf jaar boven ‘t hoofd’.

Lichtenvoorde
Een grote lijsterbes staat in Lichtenvoorde.

(Tekst en lino: Peter Fraanje. Lino: Karin de Rooy. Uit: Natuurlijk bouwen met hout.)